Evliyâ Çelebi'nin Seyahatnâmesinde Üslup ve Anlatım / Cemil Taşkıran

Evliya Çelebi seyahatnamesi tarihimizin ve edebiyatimizin önemli bir kültür mirasıdır.kuşkusuzdur ki Evliya Çelebi eserindeki bilgiler geçmişimize ışık tutar ve önemli bilgileri ihtiva etmektedir. Evliya Çelebinin gezilerinin oldukca geniş bir alanı kaplaması iki bakımdan önemlidir. Birincisi Osmanlı İmparatorluğu'nun komsu ülkelerle olan ilişkilerini yansitmasi, ikincisi ise kültürel ve etnografik unsurlara deginmesidir. Bu geziler yanlızca gözlemlere dayalı aktarmaları içermez araştırmacılar icin önemli inceleme ve yorum kaynağı da saglar.
Evliya Çelebinin eseri üslup bakımından ele alındığında o dönemki Osmanlı toplumunda özellikle Divan Edebiyatında yaygın olan nâzıma bağlı kalmadığı görülür. Eserinde daha çok günlük konuşma diline yakın,kolay söylenip yayılan bir dil benimsemiştir. Dil, akıcı ve sürükleyici olup yer yer eğlenceli bilgileri de barındırır.
Evliya Çelebi gezdigi yerlerde gördüklerini duyduklarını yalnız aktarmada kalmayıp onlara öznel yorumlarını ve düşüncelerini de katarak gezi türüne yeni bir içerik kazandırmıştır. Anlatım belli bir zaman süresiyle sınırlanmaz, geçmişle gelecek,şimdiki zamanla geçmiş zaman iç içedir ve belli bir süre icinde özdeş zamanda geçen iki olayı yerine görmüş gibi anlatır, böylece zaman kavramını ortadan kaldırır. Seyahatnamede yazarın gezdigi gördügü yerlerle ilgili izlenimler sergilenirken, başlı başına birer araştırma konusu olabilecek bilgiler belgeler ortaya konur. Bunlar arasında öyküler, türküler, halk şiirleri, söylenceler, masal, mani, halk oyunları, giyim kuşam,inançlar, karşılıklı insan ilişkileri, toplumsal davranışlar, sanat ve zanaat önemli bir yer tutar.
Evliya Çelebinin seyehatnamesi bir kültürel derleme niteligindedir. Eserinde dönemin fiziki yapıları olan cami, mescit, çeşme, kervansaray, konak, hamam, kilise, kale, sur, yol gibi değişik yapılardan da söz eder. Bunların yapılış yıllarını, onaran ve yapan kisileri aktardıktan sonra yapının ikliminden bahseder. Böylece konuya bir canlılık getirerek çevre ile bütünlük kazandırır.